papary

جشن مهرگان

 

در فرهنگ اصيل ايران باستان پنچ جشن با اهميت وجود دارد که عبارتند از: نوروز، مهرگان، تيرگان، يلدا و سده. در تقويم ايران باستان که کوروش کبير ايجاد کرده بود، هر روز از ماه دارای نامی است و روز شانزدهم هر ماه روز مهر نام دارد. در هر ماه مردم روزی را که نامش با نام ماه يکی می شد ، جشن می گرفتندو آن روز را گرامی می داشتند. روز مهر از ماه مهر ، روز جشن مهرگان نام دارد.
مهر در معنی لغوی، مهر، محبت و پيوستن معنا دارد و مهرگان نزد برخی اقوام کهن ايرانی از نوروز نيز مهمتر بود و دلايل اين اهميت، منسوب بودن مهرگان به الهه مهر (ميترا) بود، که فرشته مهر و دوستی و عهد و پيمان و مظهر نور و روشنايی بود. و آنچنان تقدسی نزد آريايی ها داشت که کيش پرستش مهر بوجود آمد و از ايران به بابِل و سپس به اروپا رفت و آيين ميترايسم شکل گرفت که منجر به شکل گيری برخی از طرق عرفانی شد. و در نهايت يکی از سرچشمه های مهم مسيحيت گرديد.
به عيد ميترا عيد “بغ” نيز می گفتند. چرا که بغ به معنای خداوند است و بعد ها به ميترا تبديل شده است. جالب است بدانيد که پايتخت کشور عراق که بغداد نام دارد، يک اسم کاملا پارسی است به معنای خداداد!
مهر در انديشه های کهن واسطه ميان فروغ ازلی و فروغ پديد آمده (آفريدگار و آفريدگان) بود و چون مظهر نور بود، به مفهوم خورشيد نيز به کار می رفت. مهر حامی صلح و صفا و ضامن عهد و پيمان و همچنين نگهبان کشتزارها و کاشتها و پاسدار مردم و بخشنده آرامش به سرزمين ايران بود.
در دوران تسلط آيين زرتشت با اهميت يافتن مقام اهورامزدا و عموميت يافتن آيين يکتا پرستی از مقام مهر به تدريج کاسته شد و از آن پس مهر تنها به عنوان فرشته ای بلند پايه ستايش می شد و به ايزد مهر مشهور شد. و مقام او بر بالای کوه تلبرز تصور می شد که بر گردونه 4 اسبه خويش از کوه خاور به باختر می شتافت. و جهان را سرشار از نور و روشنايی و برکت مي ساخت.
مهرگان روز بزرگداشت ايزد مهر بود و اين جشن ملی در سراسر ايران با شکوه و جلال خاصی برگزار می شد.

روز مهر و ماه مهر و جشن فرخ مهرگان مهر بفزا ای نگارِ مهر چهرِ مهربان

گذشته از عقايد مذهبی قدرتمندی که در پس اينگونه جشن ها نهفته است، يک پيشينه تاريخی و پس زمينه فرهنگی نيز پشتوانه آن است.
ايرانيان در طول تاريخ خود راه درازی را پيموده اند، هم در اين راه شکل گرفته اند و هم به اين راه شکل داده اند. اين شکل و شمايل نه چندان مايه فخر و مباهات است و نه چندان مايه سر شکستگی و خواری. هر چه هست تاريخ ملتی است که ساختار روانی و اجتماعی ويژه خود را دارد. تاريخ ملت ما با آيين مناسکی عجين شده است که به زندگی انسان ايرانی در طی قرون متمادی معنا بخشيده اند و اصولا از کارکردهای اسطوره ها هويت بخشی و معنا دادن به زندگی است. زبان اسطوره زبان راز و رمز است. ذهن انسان را از ظاهر به باطن معطوف می کند و از گذشته به حال و از حال به آينده توجه می دهد. گويی بيانگر آمال، آرزوها و آرمان های يک قوم است. اسطوره ها غايت آرزوهای اقوام را تعريف می کنند و به زندگی جهت می بخشند.
ياد آوری اين جشن ها می تواند تا حدودی معرفت به خود را سبب شود، به خصوص برای ملتی که ريشه در ژرفا دارد.
در همه اعياد و مناسک ايران باستان انديشه و تفکری جاری و ساری است که به اين جشن ها رنگ و بوی معنوی عجيبی می بخشد. آيين ها و مناسبت ها همه نمادی از حرکت هايي در تاريخ قوم ايرانی است. که در ادبيات اين قوم نيز تجلی يافته است.
مثلا تيرگان سالروز حرکت تاريخی آرش کمانگير است بر عليه ظلم و جور حاکم. حرکت او يک حرکت چند بعدی به معنای کامل است که در قالب اسطوره و شعر هم به آن پرداخته شده است.
در مورد فلسفه جشن مهرگان هم نظريه های بسياری موجود است که در ذيل به برخی از آنها اشاره می کنم:
1- روز مهر روزی است که خداوند زمين را بگستراند و روح را در کالبد اجساد دميد.
2- در اين روز فرشتگان به کمک کاوه آهنگر رفتند تا بتواند بر ضحاک ستمگر غلبه کند و او را شکست دهد و در همين روز بود که فريدون بر تخت پادشاهی نشست.
3- در اين روز فريدون ضحاک را در بابِل گرفت و به کوه دماوند فرستاد تا او را در بند کنند و به سبب اتفاق جشن گرفتند، آن را عيد نام نهادند و از آن پس جکام بر رعايای خود مهر می ورزيدند و محبت می کردند. اطن روز روز پيوستن جکام و رعايا بود.
4- پادشاهی به نام مهر در زمانهای دور می زيسته که بسيار ظالم بود. در اواسط مهر ماه به جهنم واصل می گردد و به همين دليل نام اين روز مهرگان به معنای مردن پادشاه است.
5- اردشير بابکان در اين روز تاجگذاری کرده است. تاج او به شکل چهره آ
فتاب است. و از آن روز به بعد پادشاهان در اين روز تاجگذاری می کردند.

آنچه بيش از هر چيز رخ می نمايد، نقطه مشترکی است که در تمام جشن های ايرانی می توان سراغ گرفت. اگر شب دراز است به ايان می رسد (يلدا) ، زمستان دراز و تازيانه های سرما خواهد رفت (نوروز)، ظلم و بيداد ضحاک ها و افراسياب ها نابود خواهد گشت (تيرگان و مهرگان) و سر انجام آنچه می ماند، روشنايي، زيبايي، ايثار، محبت، و نام نيک است. در واقع جشن های ايرانی بيانگر آرزوهای ملت ايران برای آزادی از ظلم و بيداد است. و پاسداشت ارزشهای متعالی انسانی و روشنگر نور اميد در دلهای ستمديدگان.

مراسم روز مهرگان

مهرگان مانند نوروز مراسمی با شکوه داشت. يکی از اين مراسم، استفاده از روغن “بان” است که بر بدن می ماليدند برای تيمن و تبرک و هفت ميوه شکر، ترنج، سيب بهی، انار، عناب، انگور سفيد و کنار تهيه می کردند. چرا که اگر هر کسی در اين روز از هفت ميوه مذکور بخورد و روغن بان بر بدن بمالد و گلاب بپاشد در آن سال از آفات و بلاها مصون می ماند. در اين روز زرتشتيان لباس نو به رنگ های زرد و سرخ و نارنجی پاييزی می پوشيدند و سفره الوان می گستردند و بر آن کتاب اوستا، آيينه، سرمه دان، سبويی شراب، شيشه گلاب و مخصوصا انار و همچنين گل نيلوفر می چيدند. آتش های بزرگ برپا می کردند و به رقص و پايکوبی می پرداختند و اسپند در آتش می ريختند. مراسم ديد . بازديد در اين روز برگزار می شد و کوچکتر ها به ديدن بزرگترها می رفتند. به کودکی که در ماه مهر به دنيا می آمد نامی می نهادند که با مهر ترکيب شده باشد، مانند مهريار، مهرشيد، مهرنوش، مهرپاد، مهرداد، مهربان و …

نام بابلی ماه مهر “تشری”، به معنای شمس يا خدای آفتاب است و ماه زرتشتی آن “ماه مهر” بوده و در ماه های ارمنی هم به اين ماه “مهکان” می گفتند.
ايرانيان در ماه مهر جشن بزرگی می گرفتند که 6 روز طول می کشيد. شايد اين 6 روز با آنچه که در کتاب مقدس به عنوان دوره های آفرينش آمده است ارتباط داشته باشد. روز 16 مهر مهرگان کوچک و روز 21 مهر مهرگان بزرگ نام داشت. عده ای از ايرانيان معتقد بودند که در روز مهرگان آدم و حوای آرياييان (مشيا و مشيانه) تولد يافته اند.
جشن مهرگان در همه آسيای صغير هم معمول بوده و از آنجا به اروپا رفته است. به طوری که جشن مهرگان در روم باستان نيز وجود داشته و به عنوان روز ولادت خورشيد مغلوب ناشدنی نام گرفته است. روز پايانی جشن که بيست و پنجم اکتبر است را روز ولادت مسيح قرار دادند.

مهرگان جشنی است که در آن سپيدی بر سياهی، خورشيد بر تاريکی و جهل پيروز می شود. جشن مهرگان جشن بازيابی آزادی و رهايی از ستم ظالمان و جشن پيروزی نيکی بر بدی است.
اين جشن فرخنده بر همه دوستداران مهر و مهربانی و نور و روشنايی خجسته باد.

+ نوشته شده در ;سه شنبه بیست و سوم اسفند 1384ساعت;1:3 بعد از ظهر; توسط;papary; |;

این پست در سه‌شنبه, 14 مارس 2006 ساعت 1:03 ب.ظ ارسال شده است و مربوط به موضوع روز نوشت هام, نوشته هاي قديم پپري در بلاگفا. می باشد . شما می توانید با RSS 2.0 نظرات این پست را دنبال کنید.
Both comments and pings are currently closed.